„Przychodzi baba do lekarza…”. Czy mogą rozmawiać po partnersku…

… i wspólnie kombinować warianty długiego życia?

W piątek przyszła wiadomość o śmierci Stanisława Tyma. Dziennikarze przypomnieli życiorys aktora, reżysera, satyryka i felietonisty. W żałobnych listach wyrażano kondolencje i laudacje. W telewizyjnych ramówkach spodziewam się powtórek kultowych filmów. Tymczasem ruszył internetowy przegląd scen kabaretowych.

Informacje o zapobieganiu chorobom przekazywane w formie lekkiej i dostępnej są marzeniem każdego, kto zajmuje się profilaktyką zdrowotną. Przekonanie pacjentów do zdrowego trybu życia jest najczęściej mało efektywną orką na ugorze. Najpierw słuchacze pogadanek są za młodzi, aby przejmować się jakimiś niezrozumiałymi czynnikami ryzyka, a później są już zbyt przyzwyczajeni do złych nawyków, by móc je bez oporów pokonać.

---

Skecz Zofii Merle i Stanisława Tyma „Przychodzi baba do lekarza…” jest klasykiem, który w uroczo przerysowany sposób śmieje się z przychodnianych stereotypów. Roztargniony, ale nieomylny lekarz i pozornie zagubiona pacjentka. Nienachalna rozmowa o zdrowiu, gdzie czyny zaprzeczają słowom. Skondensowana dawka wiedzy o czynnikach ryzyka, przerywana brawami i okrzykami zachwytu z widowni. Zalecenia sobie, życie sobie. Wszyscy jesteśmy przecież tylko ludźmi. „Jedną ręką słuchamy, a drugą nalewamy na zdrowie”.

Stanisław Tym od kilku miesięcy już nie pisał felietonów do tygodnika „Polityka”.

Nie pisał, ale też nie rysował ilustracji do swoich tekstów, bo warto pamiętać, że i tę umiejętność wykorzystywał wcześniej do satyrycznych popisów. W galerii rycin odnalazłem zarys pacjenta z zaszytymi ustami i chirurga trzymającego igłę z nitką, namawiającego „zoperowanego” do szczerości. Śmieszne? Niekoniecznie, gdy pozycje rozmówców nie są jednak równe.

---

Modele relacji pacjent-lekarz są opisane w podręcznikach dla studentów. Najstarszy jest paternalizm, gdzie dominującą rolę odrywa lekarz, który dzięki wiedzy i doświadczeniu potrafi poprawnie zidentyfikować problem pacjenta, a następnie zaprojektować terapię.

Przeciwieństwem paternalizmu, zgodnie z charakterystyką prezentowaną przez prof. Pawła Łukowa, jest model inżynierski. Lekarz-fachowiec jest wówczas wyłącznie ekspertem od zdrowia i choroby oraz nie interesują go wartości, preferencje i poglądy pacjenta.

Alternatywą dla powyższych modeli jest partnerstwo, które opiera się na etycznym założeniu równości moralnej stron i szacunku dla odmienności. Relacja powinna doprowadzić do wspólnie podejmowanych decyzji, wymaga dużej dozy empatii, ale także skutecznej komunikacji. Domknięciem staje się zaufanie, dzięki któremu chory chętniej przestrzega zaleceń kierowanych podczas wizyty w gabinecie lekarskim.

---

Kiedy Zofia Merle przychodzi do Stanisława Tyma, w powietrzu wisi paternalizm. Lekarz wszystko wie, a pacjentka traktowana jest z góry. W połowie wizyty następuje inżynierskie przejście do konkretów z przedstawieniem czynników ryzyka. Na poważnie i na przekór rozbawionej widowni. Po krótkiej fazie partnerstwa, bohaterowie skeczu przechodzą do sytuacji intymnej. W praktyce medycznej zdecydowanie niedopuszczalnej, ale w kabarecie dopinającej fałsz źle zaprojektowanej komunikacji. Koło złych zachowań się domyka.

Przygotowując się do felietonu znalazłem notkę o życzeniach składanych fanom przez Stanisława Tyma: „Życzę Wam zdrowia, a resztę sobie sami skombinujecie”.

Cóż można dodać, poza życzeniem lekarzy, z którymi wspólnie można kombinować warianty długiego życia. Im bardziej radosnego i sprawnego, TYM lepszego…

Jarosław Wanecki

Lekarz, były prezes (przez dwie kadencje) Okręgowej Izby Lekarskiej w Płocku. Prezes Płockiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru

Fot. 2009 r. Dariusz Kamys, Stanisław Tym, Zofia Merle i Joanna Kołaczkowska na scenie podczas Festiwalu Kabaret. Fot. Marcin Gierasimowicz / Wikimedia Commons

Udostępnij artykuł: