Fascynująca historia Piastów. Naukowcy potwierdzają: w płockiej katedrze spoczywają Herman, Krzywousty, Konrad Mazowiecki

Pochowane są w niej również szczątki innych przedstawicieli dynastii Piastów. To największa ich nekropolia.

„W poszukiwaniu naszych korzeni. Piastowski Płock” – tak nazywała się konferencja wpisana w program 950-lecia diecezji płockiej. Zaprosili na nią biskup płocki Szymon Stułkowski, dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku Leonard Sobieraj i prezes Towarzystwa Naukowego Płockiego Zbigniew Kruszewski. Ich zamiarem było przekazanie informacji o stanie badań nad dynastią Piastów, w tym nad największą polską nekropolią piastowską – w bazylice katedralnej w Płocku.

Te badania prowadzone są w ramach projektu „Dynastia i społeczeństwo państwa Piastów w świetle zintegrowanych badań historycznych, antropologicznych i genomicznych”. Pod kierownictwem prof. Marka Figlerowicza realizowany jest w Instytucie Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk i na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

O ich wynikach – na końcu tego tekstu. Na razie cofnijmy się w czasie…

Rok 1102

Umiera Władysław Herman. 11 lat później Gall Anonim pisze: „Umarł więc książę Włodzisław w starym wieku, po długiej chorobie, którego arcybiskup Marcin wahał się pochować w oczekiwaniu na synów, odprawując wraz z kapelanami swymi egzekwje przez pięć dni. Przybywszy zaś, obaj bracia (Bolesław i Zbygniew) przy ojcu jeszcze niepochowanym poczęli dzielić między sobą skarby i spierać się o królestwo; lecz, z łaską bożą i przy pomocy sędziwego arcybiskupa, przyrzekli wobec zmarłego zachować to, co on postanowił za życia. Po pochowaniu więc księcia w kościele płockim z czcią i wspaniałością i podzieleniu skarbów ojcowskich między synów i panowania w Polsce według tego, co ojciec za życia swego ustanowił, każdy z synów otrzymał swój udział”.

1126

Na Płock i katedrę napadają Pomorzanie. Profanują zwłoki rodziców Bolesława Krzywoustego, na co skarży się on w liście do św. Ottona z Bambergu.

1138

Umiera Bolesław Krzywousty. Jego pogrzeb opisuje Jan Długosz. Powołuje się na bp. Aleksandra z Malonne, który „Bolesława króla, Krzywoustym zwanego, z wielu zwycięstw sławnego, w swojej katedrze, pośród uroczystej wspaniałości, godnej jedynie królewskiego tryumfatora, roku dziesiątego biskupstwa swego pogrzebał”.

XVI wiek

Gruntowna przebudowa katedry. Z inicjatywy biskupa Andrzeja Noskowskiego, renesansowego fundatora i mecenasa wydłużone zostaje prezbiterium katedry. Z tego powodu naruszone zostają książęce groby.

Początek XVII wieku

Wawrzyniec Wrzerzec, kanonik i penitencjarz katedry płockiej. pisze, że biskup każe wydobyć kości i złożyć je „w zbudowanej w tym celu trumnie przy wejściu do chóru większego”.

Początek XIX wieku

Bp Adam Prażmowski wpada na pomysł przeniesienia kości Piastów do kaplicy pod północną wieżą i wystawienia tam pomnika. Wydaje odezwę do duchowieństwa i obywateli województwa płockiego, wzywa do zbiórki pieniędzy.

1825

Zaczyna się poszukiwanie szczątków. Pisze Hipolit Gawarecki, płocki prawnik, dramatopisarz i historyk: „22 lipca, po całodziennym kopaniu, odkryto grób czyli pieczarę z muru sklepioną w samym środku wejścia do prezbyterjum […]. W tej po odkopaniu ziemi na półtora łokcia widzieć się dała trumna, a raczej skrzynia obszerna z drzewa po części zbutwiałego, po bokach klamrami żelaznymi spojona; w tej szanowne kości monarchów i książąt z rodziny Piastów, przez Noskowskiego biskupa razem złożone były”. Czaszek było pięć, kości, rożnej wielkości ok. 30. Według Gawareckiego – wszystkie były biało-żółte, tylko dwie czaszki i kilka kości przybrały „kolor fjoletowy, i te muszą być najdawniejsze”. Szczątki złożono do nowej dębowej trumny. 12 września 1825 r. została przeniesiona do grobu pod kaplicą, dziś zwaną królewską. W niej zaś umieszczono symboliczny pusty sarkofag w kształcie wielkiej skrzyni.

Początek XX wieku

Remont katedry według architekta Stefana Szyllera. Abp Nowowiejski pisze, że w czasie remontu na początku XX wieku do podziemia pod kaplicą nie wchodzono. Jedynie „cokolwiek rozszerzono malutkie okienko z kratą, doń prowadzące od strony miasta. Przez otwór ten, w cokóle wykuty, można było wówczas widzieć na środku podziemia skrzynkę, okutą w żelazo, którą zapewne szczątki królów i książąt są objęte”.

1972

W katedrze przeprowadzone zostają „kompleksowe badania mające na celu zweryfikowanie tej prastarej tradycji o miejscu spoczynku wspomnianych dynastów piastowskich”. „Już pierwsze godziny pracy przyniosły zachęcające efekty w postaci odkrycia – po zdjęciu kilku płyt posadzkowych – murowanych stopni wiodących do podziemia” – opisuje Włodzimierz Szafrański.

Z tekstu Mileny Kolibczyńskiej w płockiej „Wyborczej” sprzed kilku lat:

„Najpierw badacze odgruzowali podziemny chodnik. Potem rozebrali ścianę zamykającą wejście do krypty. Pod jej ścianą południową znaleźli mnóstwo kości należących przynajmniej do kilkunastu osób, także dwie rozpadające się trumny dorosłego i dziecka. Wśród szczątków znaleziono m.in. grzebień bidermajerowski, czyli najpóźniejszego pochówku dokonano tu na początku XIX wieku. Jasne było jednak, że nie o te szczątki chodziło poszukiwaczom. Drążono więc dalej. Okazało się, że sama krypta nie była przestronnym pomieszczeniem, a raczej wąskim korytarzykiem wijącym się wokół umieszczonego w jej środku czworościennego filara. Filar podtrzymywał niski strop i zajmował większość krypty”.

Dalej już sam Szafrański relacjonował: „We wnętrzu tego filara, usytuowanego dokładnie pod okazałym sarkofagiem piastowskim ustawionym wyżej, w Kaplicy Królewskiej, odkryto […] zamurowany schowek w postaci ciasnej komory grobowej, w której znajdowała się rozpadająca się, pomalowana na kolor czerwony trumna z kośćmi kilkunastu osobników oraz pękatą butlą szklaną z zalakowanym w niej dokumentem”.

Milena Kolibczyńska: „Przed naukowcami stanęło teraz najważniejsze wyzwanie – określenie, które szkielety należały do Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego. Rzecz jasna skorzystać można było z metody datowania C14, najprostszym wydawało się poddać temu badaniu czaszkę, na której badania antropologiczne i paleontologiczne stwierdziły asymetrię twarzy (jak u Krzywoustego). Problem polegał na tym, że zniszczeniu mogłoby ulec ok. 100 g kości. Tymczasem były one lekkie, sama domniemana czaszka księcia Boleslawa ważyła niewiele ponad 700 g. Naukowcy nie mogli sobie pozwolić na zniszczenie tak dużej części narodowej relikwii”.

1975

Kolejny pochówek szczątków po zakończonych rok wcześniej badaniach. Najpierw do krypty pod posadzką trafiają kości kilkunastu książąt, a następnie… „Do Płocka przyjechali przedstawiciele Episkopatu Polski, delegacje kapituły i uczelni katolickich, księża i wierni z całej diecezji. Pośrodku katedry, na postumencie przykrytym wzorzystą materią stanęły dwie trumienki, w jednej były szczątki Bolesława Krzywoustego, w drugiej Władysława Hermana. Odlano je z brązu w jednym z warsztatów warszawskich według projektu ks. Romualda Rudzińskiego. Modele do odlewu i prace grawerskie wykonał artysta rzeźbiarz z Płocka Maciej Budkiewicz”.

Maj 2025 r.

– Aby stworzyć wiarygodny portret genetyczny dowolnej dynastii, ważne jest ustalenie ciągłości linii męskiej i żeńskiej, a także pokrewieństwa pomiędzy poszczególnymi członkami rodziny Należy zatem dysponować próbkami DNA, które pochodzą od osób reprezentujących co najmniej kilka następujących po sobie pokoleń – mówił w opactwie pobenedyktyńskim prof. Figlerowicz. Dodawał, że w chwili, gdy zaczynały się badania, w literaturze opisanych było ok. 350 potencjalnych miejsc pochówków przedstawicieli dynastii Piastów.

Według źródeł historycznych w Płocku pochowano 18 członków rodziny Piastów: 17 mężczyzn i jedną kobietę.

Figlerowicz: – W wyniku badań archeologicznych i antropologicznych przeprowadzonych w latach 70. ubiegłego wieku szczątki szkieletowe znalezione w Kaplicy Królewskiej i krypcie pod nią złożono w 18 oddzielnych pojemnikach. Każdy pojemnik został opisany imieniem osoby, której przypisano dane szczątki. W 2019 roku ponownie zbadaliśmy zawartość wszystkich pojemników i pobraliśmy próbki z każdego pojemnika w celu analizy DNA i datowania radiowęglowego.

Wnioski

• datowanie radiowęglowe potwierdza, że badane próbki pochodza z okresu, w którym żyli i byli pochowani w Płocku Piastowie,
• istnieje pięć relacji rodzinnych między badanymi osobnikami – pokrewieństwa te są zgodne z oczekiwanymi dla pochowanych w Płocku członków dynastii Piastów,
• szczątki są pomieszane, czyli były niewłasciwie przypisane do poszczególnych Piastów,
• istnieje szereg dowodów świadczących, że wiele spośród badanych próbek pochodziło od przedstawicieli dynastii Piastów,
• oprócz szczątków przedstawicieli dynastii Piastów znajdują się inne nienależące do postaci opisanych w źródłach historycznych.

Podsumowując:

Nie ma wątpliwości, że w płockiej katedrze pochowane są szczątki osób z dynastii Piastów. Spoczywają w niej m.in. Władysław Herman, Bolesław Krzywousty, Konrad Mazowiecki.

Udało się także zrekonstruować wygląd jednej z osób pochowanych w katedrze. Badacze przyznali, że podczas konferencji poinformowali o części swoich odkryć, wniosków z całego projektu, dotyczących choćby pochodzenia Piastów, należy się spodziewać niebawem.

Na zdj.: trumna ze szczątkami Piastów. Fot. Notatki Płockie

Udostępnij artykuł: