Wilk jest nieufny. Wilk boi się człowieka. Nie taki straszny wilk

Celowo tytuł niniejszej informacji zaczerpnąłem ze znakomitej książki „Nie taki straszny wilk” Farleya Mowata, kanadyjskiego pisarza, znakomitego i odważnego naukowca i badacza, który obala niesłuszne mity o naturze wilków i ukazuje los dzikich zwierząt, bezbronnych wobec człowieka.

Wilk od początku był i jest obecny w ludzkiej kulturze. Głównie w kontekście pejoratywnym jako drapieżca, zabójca lub wcielone zło, wzbudzające powszechny lęk. Już od dziecka wilk jest nam przedstawiany jako symbol zła.

Taki wizerunek wilka już od dziecka jest utrwalany w naszej świadomości – „Czerwony Kapturek”, „Bajka o trzech świnkach” i wiele innych opowieści. Przysłowia również stawiają wilka w złym świetle, jak choćby „Człowiek człowiekowi wilkiem” czy „Nosił wilk razy kilka, ponieśli i wilka”. W konsekwencji w niewielu z nas wilk budzi pozytywne skojarzenia. Jeden z nielicznych, pozytywnych obrazów wilka to symbol stolicy starożytnego imperium rzymskiego – wilczyca, która wykarmiła Romulusa i Remusa, legendarnych założycieli Rzymu.

Na szczęście ostatnio, na skutek wzrostu świadomości ekologicznej, postrzeganie wilka ulega stopniowej poprawie. Miejsce strachu zaczyna zajmować zrozumienie jego roli w ekosystemie.

A jednak pomimo to wilk jest symbolem siły, wytrwałości, odwagi i niezależności. I na przekór naszym przesądom jest zwierzęciem spokojnym i unikającym konfliktów. Wilki to wyjątkowo rodzinne zwierzęta, samiec z samicą tworzą wierną parę na całe życie, natomiast żyją w grupach rodzinnych liczących od czterech do ośmiu osobników, zwanych niezbyt trafnie watahami, którym przewodzi para rodzicielska.

Wilki są aktywne głównie o zmierzchu i w nocy. Podczas nocnych wędrówek potrafią pokonywać duże odległości (nierzadko do 60 km w ciągu nocy). Wilki zwykle odnajdują ofiarę bezpośrednio po zapachu, rzadziej podążając świeżymi śladami.

Wilki boją się ludzi, unikają ich i ich nie atakują – nawet w lesie. Możemy udać się do lasu na tereny zamieszkałe przez wilki. Wilk jest nieufny wobec ludzi, zwykle zauważa człowieka znacznie wcześniej za pomocą węchu – i wycofuje się niezauważony.

Zgodnie z informacją Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, ataki wilków na ludzi są niezmiernie rzadkie, znacznie częstsze są ataki psów lub dzików czy też wypadki postrzelenia ludzi przez myśliwych. Pogryzień ludzi, o których było głośno w 2018 r. w Bieszczadach i Puszczy Noteckiej, dokonały dwa młode wilki oswojone i uzależnione pokarmowo do człowieka. Oba zostały bardzo szybko odstrzelone w oparciu o zgody Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Ludzie powinni zawsze pamiętać, że duże drapieżniki, jeśli próbuje się je oswajać lub dokarmiać, mogą okazać się niebezpieczne.

W przypadku spotkania z wilkiem nie należy uciekać, wykonywać gwałtownych ruchów i pod żadnym pozorem nie należy uciekać w panice. Trzeba zachować spokój, stać i utrzymywać kontakt wzrokowy. Najczęściej wilk zatrzymuje się tylko na chwilę, a potem sam się wycofuje. Jeśli wilk zbliża się podczas spotkania lub nie wycofuje się, zwykle można go skutecznie odstraszyć. Aby to zrobić, należy unieść ręce, klaskać w dłonie i głośno krzyczeć.

Na obszarach występowania wilków zawsze należy trzymać psy na smyczy. Jeśli spotkamy wilka, a pies nie jest na smyczy, trzeba natychmiast go zawołać i spokojnie się wycofać. Jeśli wilk nadal wykazuje zainteresowanie, można spróbować go odstraszyć, krzycząc i klaszcząc w ręce.

Naukowcy, którzy badali skład odchodów wilków, stwierdzili, że sarny, jelenie i dziki stanowią ponad 96 procent składu diety, natomiast resztę stanowią mniejsze zwierzęta. Zwierzęta hodowlane, takie jak owce, stanowiły mniej niż jeden procent.

W menu wilków znajdują się przede wszystkim starsze, chore i słabe zwierzęta, ponieważ są one łatwym łupem. Dlatego też wilk bywa nazywany przez przyrodników leśną służbą sanitarną, ponieważ utrzymuje populacje swoich ofiar w „zdrowym” stanie. Wilk odgrywa szczególną rolę w naszych ekosystemach jako duży drapieżnik.

Zgodnie z wynikami badań naukowych zawartych w publikacjach dotyczących wilków, na obszarach, gdzie nastąpiło w krótkim czasie ograniczenie liczby dzikich zwierząt kopytnych na skutek odstrzałów redukcyjnych, zbyt dużego pozyskania łowieckiego lub kłusownictwa, nastąpił wzrost poziomu konfliktów z człowiekiem, takich jak większa liczba ataków wilków na inwentarz oraz psy i częstsze obserwacje wilków w pobliżu ludzkich zabudowań.

Jednocześnie nie notuje się na obszarach od dawna zamieszkałych przez drapieżniki większego niż kilkuprocentowy wzrost ich liczby rocznie. Wynika z tego, że sytuacje, w których z roku na rok wzrasta poziom szkód od wilków, spowodowane są zwykle ludzką ingerencją w populację dzikich zwierząt kopytnych, a nie gwałtownym wzrostem populacji drapieżników. W takich przypadkach w pierwszej kolejności należy zadbać o ograniczenie pozyskania łowieckiego jeleni, saren i dzików oraz skuteczne zwalczanie kłusownictwa, a także o lepszą ochronę inwentarza, m. in. poprzez stosowanie ogrodzeń ochronnych i psy pasterskie.

Największym zagrożeniem dla wilka jest człowiek i jego polityka wobec ekosystemów leśnych. Kłusownictwo (w tym nielegalny odstrzał), wypadki drogowe i utrata naturalnych siedlisk to problemy, które zagrażają wilkom każdego dnia. Wilki są pożyteczne i spełniają bardzo ważną rolę w przyrodzie, regulując liczebność zwierzyny łownej. Pozostałości ich ofiar dostarczają pokarmu wielu mniejszym zwierzętom, a w ekosystemach wilki pełnią kluczową rolę w utrzymaniu naturalnej równowagi.

WWF podaje, że podejście Europejczyków do ochrony wilka jest pozytywne. Z badań wynika, że 68 proc. obywateli opowiada się za ścisłą ochroną tego gatunku, a w Polsce ta liczba sięga nawet 73 proc.

Aleksander Niweliński

Mgr inż. zootechnik, zatrudniony w Zoo w Krakowie w latach 1975–1997, od 1990 r. – z-ca dyrektora ds. hodowlanych. W latach 1997–2014 dyrektor Zoo w Płocku, następnie – 2014-2015 – dyrektor Zoo w Poznaniu. Staże zawodowe w ogrodach zoologicznych w Brazylii, Holandii, Niemczech, Austrii i Stanach Zjednoczonych. Przedstawiciel Polski w Radzie Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów i Akwariów (EAZA Council). Przewodniczący Rady Dyrektorów Polskich Ogrodów Zoologicznych w latach 2013-2015, obecnie honorowy członek Rady. W latach 2001-2015 członek ARTAG – Zespołu Doradczego EAZA ds. Hodowli Gadów i Płazów. Biegły Ministerstwa Środowiska ds. fauny ex situ. Zajmuje się doradztwem z zakresu żywienia i hodowli zwierząt, opracowywaniem ekspertyz przyrodniczych oraz fotografią przyrodniczą. Autor 32 publikacji i tłumaczeń naukowych.

Udostępnij artykuł: